UTİKAD Yönetim Kurulu Başkanı Ayşem Ulusoy, "Demiryolları Yatırımlarında Kapsamlı Olarak Teşvikler Verilmeli ve Hızlı Büyüme Sağlanmalı"

 “TCDD, ÖZELLİKLE İRAN VE ÇİN HATTINDA YATIRIM YAPACAK FİRMALARI TEŞVİK ETMELİDİR”

“ALTYAPIDAKİ AKSAKLIKLAR NEDENİYLE SERBESTLEŞME SÜRECİ TAM OLARAK SAĞLANAMIYOR”

“TÜRKİYE OLARAK DEMİRYOLUNU GELİŞTİREMEZSEK YÜKSEK NAVLUNLA REKABETÇİ OLAMAYIZ”

Demiryolu taşımacılığının, sunduğu imkanlar itibarıyla diğer taşıma modlarına göre daha çevreci, ekonomik ve güvenli bir taşıma türü olarak öne çıktığını aktaran UTİKAD Yönetim Kurulu Başkanı Ayşem Ulusoy, ağır tonajlı yüklerin taşınması konusunda da son derece uygun bir alternatif olduğuna değiniyor. Türkiye’de demiryolu taşımacılığının; blok tren taşımacılığı, vagon taşımacılığı ve intermodal taşımacılık şekillerinde yapıldığını aktaran Ulusoy, şöyle konuşuyor; “Blok tren taşımacılığında bilindiği üzere vagon ya da lokomotif değişimi yapılmaz ve transit taşımalarda bekleme süresi olmaması nedeni ile de oldukça hızlıdır. Kombine taşımacılık şekliyle, Avrupa ülkeleri ile Yakın Doğu veya Orta Asya ülkeleriyle alternatif bir taşıma koridoru oluşturulması uzun mesafeli taşımalarda avantajlı bir taşımacılık yöntemi oluşturmaktadır. Ayrıca, TCDD vagon parkında bulunan değişik tipteki vagonlarla (kapalı vagon, platformlu vagon, kayar yan duvarlı vagon ve yüksek kenarlı vagon) taşıma türüne ve taşınacak yükün yapısına göre ihracat ve kombine transit eşya taşımacılığı yapılmaktadır.”

“TCDD Taşımacılık Anonim Şirketi Adıyla Bir Şirket Kuruldu”

Ayşem Ulusoy, 1 Mayıs 2013 tarihli Resmi Gazete’de Türkiye Demiryolu Ulaştırmasının Serbestleştirilmesi Hakkında 6461 sayılı Kanun’un yayınlamlandığını aktarıyor. Yayımlanan Kanun ile demiryoluyla yük taşımacılığının hizmet kalitesi açısından en uygun, etkin ve olabilecek en düşük fiyatla sunulmasını, Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları İşletmesi Genel Müdürlüğünün demiryolu altyapı işletmecisi olarak yapılandırılmasını sağlamak amacıyla Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları Taşımacılık Anonim Şirketi adıyla bir şirket kurulmasına karar verildiğini ifade eden Ulusoy, “TCDD Taşımacılık A.Ş. 1 Ocak 2017 tarihi itibarıyla faaliyetlerine başladı. Yük taşımacılığı, lojistik hizmetler ve yük taşımacılığı hizmetleri TCDD Taşımacılık A.Ş. tarafından yürütülmeye başladı. T.C. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı Ulaştırma Hizmetleri Düzenleme Genel Müdürlüğü, 17 Ocak 2020 tarihli Resmî Gazete’de yayınlanan ‘Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinde Değişiklik Yapılmasına Dair Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’ ile demir yolu taşımacılık faaliyetlerine ilişkin düzenlemelerden sorumlu oldu.” şeklinde konuşuyor.

“Yük Taşıyacakların En Az Bin 500 Ton Taşıma Kapasitesi ve Her Bir İş Alanı İçin Ayrı Yetki Belgesi Olmalı”

“Ancak, demir yollarında yük taşımayı özel sektöre açan yasadan iki yıl sonra kapasite tahsisi ile ilgili yönetmelikler ve özel sektörün faaliyetlerini belirleyen düzenleme yönetmelikleri henüz yayımlanmamıştı.” diyerek sözlerine devam eden Ulusoy,  özel sektörün faaliyetlerini belirleyecek asıl yönetmelik çıkmadığı için bu alandaki özel sektör yatırımlarının gerçekleştirilemediğini aktarıyor. Ulusoy, “Söz konusu kanun kapsamındaki yetkilendirmelere ilişkin usul ve esasları düzenlemek üzere çıkarılan Demiryolu İşletmeciliği Yetkilendirme Yönetmeliği 19 Ağustos 2016 tarihli Resmî Gazete’de yayımlandı. Yönetmelik ile demiryolu taşımacılığında faaliyet gösteren paydaşların hizmet esasları, mali yeterlilik, mesleki yeterlilik gibi şartlar ile hak, yetki, yükümlülük ve sorumlulukları düzenlendi. Yönetmeliğe göre yük taşıyacakların en az bin 500 ton taşıma kapasiteleri olması ve her bir iş alanı için (yolcu, yük taşıma, organizasyon, gar işletmeciliği) ayrı yetki belgesi alınması gerektiğine karar verildi. Belge ücretleri ise 100 bin lira ile 25 bin lira arasında belirlendi.” diyor.

“Demir Yolu Taşımacılığında Faaliyet Gösteren Paydaşların; Hak, Yetki, Yükümlülük ve Sorumlulukları Düzenlendi”

Ayrıca kanun kapsamında, Kamu tüzel kişileri ile ticaret siciline kayıtlı şirketlerin demiryolu altyapısı inşa etmesini ve bu altyapının kullanılmasını, kamu tüzel kişileri ile ticaret siciline kayıtlı şirketlerin demiryolu altyapı işletmeciliği ve demiryolu tren işletmeciliği yapabilmesini sağlamanın amaçlandığını belirten Ulusoy, “Yönetmelik ile demiryolu taşımacılığında faaliyet gösteren paydaşların hizmet esasları, mali yeterlilik, mesleki yeterlilik gibi şartlar ile hak, yetki, yükümlülük ve sorumlulukları düzenlendi.” şeklinde konuşuyor.

“Taşımacılık Yapacak Firmaların Altyapısal Şartlarının Kapsamı Çeşitli Yetki Belgeleri ile Belirlendi”

Belirlenen koşullarda taşımacılık yapacak firmaların altyapısal şartlarının kapsamının çeşitli yetki belgeleri ile belirlendiğine dikkat çeken Ulusoy bunlardan şöyle bahsediyor; “Bu alanda faaliyet göstermek isteyen firmaların sahip olması gereken yetki belgeleri;

DA Yetki Belgesi: Yurt içinde demiryolu altyapı işletmeciliği yapacaklar,

DB1 Yetki Belgesi: Ulusal demiryolu ağı üzerinde yolcu taşımacılığı yapacaklar,

DB2 Yetki Belgesi: Ulusal ağ üzerinde yük taşımacılığı yapacaklar,

DC Yetki Belgesi: Demiryolu altyapı işletmecisi yönetimi dışında kalan yerlerde gar/istasyon işletmeciliği yapacak şirketler,

DD Yetki Belgesi: Ticari amaçla demiryolunda yük taşımacılığı alanında taşıma işleri organizatörlüğü yapacak şirketler,

DE Yetki Belgesi: Acente hizmeti verecekler.

Komisyonculuk yapacaklar, DF yetki belgesi alarak çalışacaklar.”

“Şirketlerin Bakanlıktan Emniyet Yetkilendirme Belgesi Alması Gerekmekte”

Faaliyet gösterecek şirketlerin Bakanlıktan emniyet yetkilendirme belgesi de almak zorunda olduğunun altını çizen Ulusoy, demiryolunda iş yapacak şirketlerin sadece tescili olan demiryolu araçlarıyla çalışabildiklerini ifade ediyor. Ulusoy, “Yetki belgelerinin süresini ve yenileme koşullarını Bakanlık belirlerken yük treni işletmecisi yetki belgesi (DB2) alanlar en az bin 500 ton yük taşıma kapasiteli vagonlar ile en az iki adet ana hat lokomotife öz mal veya kiralık olarak sahip olmalıdır. Yetki belgelerinin süresi 10 yıl ve bu belgeler devredilememektedir. Yönetmeliğe aykırı hususların tespiti halinde ise her bir kusur için idari para cezası verilmektedir. Ayrıca ülke içinde faaliyet gösteren yabancı şirketler de yönetmelik gereği yetki belgesi sahibi olabilir.”

“TCDD, Özellikle İran ve Çin Hattında Yatırım Yapacak Firmaları Teşvik Etmelidir”

Intermodal taşımacılığın tüm taşıma modları içindeki öneminin ve payının ülkemizde de her geçen gün arttırdığını belirten Ulusoy, intermodal taşımacılıkta bugün birçok özel sektör lojistik şirketinin yer aldığını, büyük miktarda yatırım yaptıklarını ve terminaller kurduklarını gözlemlediklerini paylaşıyor. Ancak özel sektör tarafından yapılan taşımaların ve yatırımların hemen hepsinin Avrupa’ya yönelik olduğunu aktaran Ulusoy, “Türkiye’nin doğusunda kalan ülkelere yönelik taşımalarda TCDD, özellikle İran ve Çin hattında yatırım yapacak firmaları teşvik etmelidir. Avrupa hattında başarılı olan birçok Türk lojistik firmasının kapasite ve tecrübeleri bu hatlarda değerlendirilemiyor. Talebin çok yüksek olduğu bu güzergahta farklı özel sektör firmalarının eşit şartlarda rekabet etmesini sağlayacak mekanizmanın yine TCDD tarafından kurulması lazım. Zaten serbestleşme ile bu hedeflenmişti.” değerlendirmesinde bulunuyor.

“Kamu ve Özel Sektörün Talebi Karşılama Konusunda Maalesef Yeterli Olduğunu Söylemek Mümkün Değil”

Demiryolu taşımacılığında hizmet veren kamu ve özel sektörün talebi karşılama konusunda yeterli olduğunu söylememenin mümkün olmadığını paylaşan Ulusoy,  hem demiryolu hat uzunlukları hem de gerçekleşen yük taşımacılığına dair verilerin bunu doğrular nitelikte olduğunun altını çiziyor. Demiryolu yük taşımacılığına dair verilerin, demiryolu taşımacılığının Türkiye’nin dış ticaretinde en düşük paya sahip taşıma türü olduğunu gösterdiğinden bahseden Ulusoy, sözlerini şöyle sürdürüyor; “ Demiryolu taşımacılığı Türkiye’nin hem ithalatında hem de ihracatında son 10 yıllık dönem içerisinde ağırlık bazında yüzde 1’den az paya sahiptir. Avrupa’da 2019 istatistiklerine göre bu oran yüzde 17,6, bazı Avrupa ülkelerinde bu oran yüzde 25’e kadar çıkıyor.”

“Mevzuat Yavaş ve Kimi Yerlerde Eksik Kalmakta”

Hat uzunluklarında da Türkiye’nin istenen noktada olmadığına dikkat çeken Ulusoy, “Ulaştırma ve Lojistik Ana Planına göre ülkemizde 2053 yılına kadar altı bin 196 km hızlı tren hattı, bin 474 km konvansiyonel hat, 622 km yüksek hızlı tren ve 262 km çok yüksek hızlı tren hattı olmak üzere toplam sekiz bin 554 km’lik demiryolu hattı yapımı planlanmaktadır. Yük taşımacılığının yıllık 55 milyon tondan 448 milyon tona, yük taşımacılığı payının ise yüzde 5,08’den yüzde 21,93’e çıkartılması öngörülmektedir. Ancak bu öngörünün gerçekleşmesi için ülkemizin bölgesel konjonktürü dikkate alınarak demiryolları yatırımlarında kapsamlı olarak yatırım teşvikleri verilmeli ve hızlı büyüme sağlanmalı. Bu konudaki temel sorunu mevzuatın yavaş ve kimi yerlerde eksik kalmasında, altyapıdaki aksaklıklar nedeniyle serbestleşme sürecinin tam olarak sağlanamamasında ve firmalar için eşit rekabet ortamının yaratılamamasında görüyoruz.” değerlendirmesinde bulunuyor.

“Türkiye Olarak Demiryolunu Geliştiremezsek Yüksek Navlunla Rekabetçi Olamayız”

Türkiye’nin, sunduğu fiyatlara ve tedarik zincirinin sorunsuzca işletilebilmesine bağlı olarak söz konusu avantajını pandemi sonrası dönemde de elinde bulundurabileceğini ifade eden Ulusoy, “Tedarik zincirinin kırılganlık kapasitesini test ettiği salgın gibi krizlerle baş edebilmenin bir yolu da alternatifleri erişilebilir kılmaktan geçtiğinden Türkiye’nin lojistik altyapısına yatırım yapması oldukça önemlidir. Bu anlamda demiryolu taşımacılığı özelinde söylemek gerekirse öncelikli olarak yatırımcıya uzun dönemli kredi imkanı tanınabilir. Türkiye olarak demiryolunu geliştiremezsek yüksek navlunla rekabetçi olamayız. Ülkemizin demiryolu taşımacılığındaki payının geliştirilmesi için yapılması gerekenleri; tam anlamıyla serbestleşmeye geçilmesi, fırsat eşitliği, altyapı sorunlarının çözülerek operasyonların verimli hale getirilmesi, demiryolu gümrüklerinde 7/24 çalışma sistemine geçilmesi, BTK hattının işlerliğinin geliştirilmesi, Yavuz Sultan Selim Köprüsü üzerindeki demiryolu hattı ve bağlantılarının hızla devreye alınması ve yük hatlarının geliş-gidişi çift hatta çıkarılarak sefer sürelerinin kısaltılması olarak sıralayabiliriz.” diyor.

“Sektörün Sorunlarına ve Çözüm Yollarına Dair Çalışmalar Gerçekleştirmekteyiz”

UTİKAD olarak Demiryolu ve Intermodal Çalışma Grubu ile sektörün sorunlarına ve çözüm yollarına dair çalışmalar gerçekleştirdiklerine de değinen Ulusoy, hazırladıkları sektör raporları ile demiryolu ve diğer taşıma modlarında lojistik sektörünün gelişme alanlarını ve mevcut durumuna dair önemli bir literatür sunduklarını belirtiyor. Ulusoy sözlerini; “Aynı zamanda lojistik sektörünün en önemli STK’larından biri olma sorumluluğu ile üyelerimizin sorunlarını kamu nezdinde görüşme, çözüm önerilerimizi ve sektörümüzün taleplerini dile getirme çabasındayız. İş dünyası, lojistik sektörünün tüm paydaşları ve diğer STK’lar ile farklı platformlarda bir araya gelerek hem demiryolu taşımacılığına hem de diğer lojistik süreçlere yönelik bilgi alışverişinde bulunmakta, elde edilen çıktıları tüm üyelerimizle paylaşmaktayız.” diyerek sona erdiriyor.