Bu konuyu anlayabilmek için konunun nasıl gündemimize geldiğini özetlemekte fayda var: İlk önce UNFCCC, Kyoto Protokolü ve Paris Antlaşması nedir bunları tanımlayalım.

Kısaca tüm bu isimleri ve kısaltmaları Birleşmiş Milletlerin ortaya çıkardığı ve iklim değişikliğine karşı aksiyon almak için oluşturduğu platformlar olarak tanımlayabiliriz.

Her şey 1992 yılında Birleşmiş Milletlerin “Earth Submit” adı ile Brezilya’nın Rio de Janeiro kentinde yapmış olduğu konferansta “United Nations Framework Convention on Climate Change” (Birleşmiş Milletler iklim değişikliği çerçeve sözleşmesi) “UNFCCC”nin kabul edilmesi ile başladı. Bu sözleşme katılımcı milletlerin iklim sistemleri üzerinde insan etkilerini azaltmak için atmosferdeki sera gazı miktarının belirli miktarda sabitlenmesini amaçlamaktaydı ve bugün itibarı ile bu sözleşmeye 197 ülke imza koyarak taraf oldu.

Bu konferanslar esnasından ülkeler 2012 yılına kadar sera gazı emisyon limitlerini tanımlayan ve 1997 yılında yapılan Kyoto Protokolü ve 2016 yılında yapılan ve ülkelerin küresel ısınmayı 1,5 C derecede sabitlemeyi hedeflediği Paris Antlaşması hakkında görüş ve bildiriler üzerinden bilgi paylaşımı ve oturumlar düzenlediler.

IPCC tarafından geçtiğimiz aylarda yayınlanan “1,5?C Küresel Isınma Raporu” ise tüm gerçekleri en somut hali ile ortaya koymaktadır. Bu rapora göre karbon emisyonları alarm veren seviyelere ulaşmıştır.

İklim değişikliğinin en popüler suçlusu karbon emisyonları olarak bilinmektedir çünkü akademik çevreler ve EPA (Birleşik Devletler Çevre Koruma Ajansı) iklim değişikliğine en büyük sebebin karbon emisyonları olduğunu kanıtlamış durumdadır.

Bu kapsamda kısaca iklim değişikliği döngüsünü şu şekilde özetleyebiliriz: fosil yakıt tüketimi> karbon emisyonu> küresel ısınma> iklim değişikliği.

1,5 C Küresel Isınma Raporu’na göre eğer hiçbir önlem alınmaz ise, 2100 yılında tarım yapacak toprak, su, gerekli iklim koşulları, suya erişim kalmayacak ve kitle ölümleri gerçekleşecektir. 

Firmalar için iklim değişikliği ile mücadele etmek ilk başta masraflı bir işlem olarak görüldüğünden, uluslararası kurumlar ve hükümetler yasalar ile sektörleri iklim değişikliği ile mücadeleye zorluyor.

Türkiye’de yürürlüğe giren Sera Gazı Yönetmeliği ile sanayi kuruluşlarına, Enerji Verimliliği Yönetmeliği ile bina sektörüne, Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü (“ICAO”) aracılığı ile sivil havacılığa ve Dünya Denizcilik Örgütü (“IMO”) aracılığı ile deniz taşımacılığı sektörüne iklim değişikliği önlemleri yavaş yavaş entegre ediliyor. Bu iklim değişikliği risklerini önceden görerek hazırlanan firmalar ise bu riskleri fırsatlara çevirebilmenin yollarını arıyorlar.

KARAYOLU TAŞIMACILIĞIN SERA GAZI (KARBON AYAKİZİ) EMİSYONLARDAKİ YÜZDE ORANI

Bu husus çok sürpriz olmamakla birlikte konuyu listenin başına taşımamızın nedeni, karbon ve sera gazı emisyonlarının nedenlerine yaptığı devasa katkılardan kaynaklanıyor. Etkisi o kadar büyük ki 2016 yılında tüm sera gazı emisyonlarının %28,5'ini uluslararası taşımacılık oluşturdu.

Otomobiller, motosikletler, uçaklar, ticari araçlar, toplu taşıma araçları vb. hareket sağlamak için fosil yakıtlar kullanır ve bu fosil yakıtlar Dünya'nın yenilenemeyen enerji kaynaklarından elde edilir. 

Güncel teknolojinin durumu nedeniyle birçok vasıta enerji üretimi için farklı yakıt ve yanma teknolojileri kullanır ve karbon emisyonları da dahil olmak üzere birçok atık gaz üretilir. Özellikle metan ve nitrus oksit gazları motorların yanma teknolojilerine göre değişkenlik göstermektedir.

Kişisel otomobillerde hibrit veya elektrikli motor seçeneklerini değerlendirerek karbon emisyonlarını az da olsa azaltabilsek dahi ticari karayolu taşımacılığı için bunu söylemek pek mümkün değil. İçten yanmalı motor kullanan taşıtların, enerji üretimi amaçlı fosil yakıtlar kullandığı bilinen bir gerçek ve. doğal ve teknolojik kısıtlamalar nedeniyle, bu yakıtlar %100 verim ile yanmaz ve bu da karbon emisyonlarının artmasına neden olur. Bu emisyonlar doğrudan atmosfere salınır ve çok sayıda vasıta dolayısıyla (örneğin, 2018'de ABD'de 17 milyon araç satılmıştır), emisyonlar hızla alarm veren seviyelere ulaşmaktadır.

Birçok ülke ve uluslararası kuruluş karayolu taşımalarından kaynaklanan emisyonlarını kontrol altında tutmaya çalışmaktadır. Emisyon normları en katı olan Avrupa Birliği bu bağlamda örnek teşkil etmektedir.

Amerika Birleşik Devletleri, 1970'lerin başında, EPA'nın kurulmasıyla izlenen Temiz Hava Yasası'nın yürürlüğe girmesi ile emisyon ve yakıt tüketim normlarını sıkı kontrol altına almıştır.

KARAYOLU TAŞIMACILIĞINDA ALTERNATİF YAKITLAR

Karayolu taşımacılığı enerji kaynaklarına güçlü bağımlılığı ve istikrarlı büyümesi nedeniyle karbon emisyonları azaltılmasında en dirençli sektör olmuştur. 1990 yılından 2008’e kadar Avrupa Birliğinde karayolu kaynaklı karbon emisyonları %24 artmıştır ve bu sayı toplam AB emisyonlarının %19,5’ine tekabül etmektedir.

Enerji verimliliği, ulaştırma verimliliği ve etkin ulaştırma yönetimi, emisyonların azaltılmasına önemli ölçüde katkıda bulunabilir. Ancak, taşımacılığın tam olarak sıfır karbon emisyon olmasına ilişkin nihai çözüm, fosil kaynaklarının taşımacılık için karbon nötr alternatif yakıtların kullanılmasıdır.

Genel olarak taşımacılığın ana enerji kaynağı olan ve karayolu taşımacılığı yakıtlarının yaklaşık %100'ünü sağlayan petrolün, 2050 yılına kadar tükenmeye ulaşması bekleniyor. Bu nedenle, iklim değişikliği ve enerji güvenliği sorunu, 2050 yılına kadar petrole dayanmayan ve büyük ölçüde karbon içermeyen taşımacılık alternatifleri üzerinde yoğunlaşmaya başlamıştır. Bu kapsamda kanun koyucular uzun vadede karayolu taşımacılığını karbon emisyonlarından bağımsız hale getirebilecek arayışlar içerisine girmiştir. Avrupa Komisyonunun 2050 yılındaki hedefi karayolu taşımacılığında karbon emisyonlarının %80-90 oranında azalmasını sağlayabilmektir.

AB tarafından kısa mesafeli taşımacılık için elektrik, orta mesafeli taşımacılık için hidrojen veya sıvı biyo yakıtlar, uzun mesafeli taşımacılık için ise LNG (Sıvılaştırılmış Doğal Gaz) ve LPG (Sıvılaştırılmış Petrol Gazı) alternatif yakıtlar olarak tavsiye edilmektedir.

Sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG), sıvı durumu nedeniyle çok daha yüksek bir enerji yoğunluğu sunar ve orta ve uzun mesafeli karayolu taşımacılığı için alternatif oluşturmaktadır. Diğer ilginç nokta maliyettir çünkü gaz halindeki enerjinin birim başına maliyet açısından aynı olması, sıkıştırmayı kaydederek nihai fiyatın daha düşük olmasını sağlayabilir. Ancak, sıvılaştırma için, doğal gaz -160 ° C'ye soğutulmalı ve daha sonra sıvı halde tutmak için sıcaklık kaybına karşı yalıtımlı tutulmalıdır.

LNG, Uluslararası Denizcilik Örgütü'nün (IMO) kararlaştırdığı gibi, daha temiz yakıt gereksinimlerini takiben, yüksek kükürtlü gemi yakıtının yerine kullanılmak üzere denizcilik sektörünün dikkatini çekmektedir.

LPG’nin ise AB komisyonu tarafından klasik dizel motorların emisyonları kıyaslandığında dizel yakıta oranla %14 daha az karbon emisyonu oluşturduğu beyan edilmektedir.

Güncel durumda karayolu taşımacılığı için alternatif yakıtlar kısa vadede geçiş yapılacak en iyi seçenek olarak görünmektedir. Ancak, bu yakıt sistemlerine geçilmesi için hükümetlerin, uluslararası örgütlerin ve politikacıların, Paris Antlaşması gibi iklim değişikliğinin somut bulgularını göz ardı etmeden ivedilikle çözüm odaklı şekilde çalışmaya başlamaları gerekmektedir.

Devam edecek…

*Bu yazı Proje Yöneticisi Bekir Çetin ile beraber hazırlanmıştır.

bekircetin@semtrio.com