Ne zaman AB’ye kızsak, ne zaman ÅŸu sıralarda tartışmalı olmakla beraber Kopenhag kriterlerinden usansak, ne zaman Avrupa Ä°nsan Hakları Mahkemesi’nin kararlarına uyum sorunu yaÅŸasak, arada bir ABD’ye teessüflerimizi bildirsek, NATO’dan hoÅŸlanmasak, vs. BRICS kozunu adeta bir ÅŸantaj kartı olarak masaya getirmekten hiç vaz geçmedik.

Bu yazıda iÅŸin siyasi boyutunu bir yana bırakmak niyetindeyim. Hani NATO’dan vaz geçip farklı sulara mı yüzmek niyetini sorgulamayacağım. Ancak son iki haftada yaÅŸadıklarımız ve söylemlerimizle ne kadar tutarlı olup olmadığımızı bir kaç küçük teknik hatırlatmayla deÄŸerlendirmeye çaba göstereceÄŸim.

Öncelikle DışiÅŸleri Bakanı Fidan’ın beÅŸ yılın ardından ilk defa AB gayrı resmi DışiÅŸleri Bakanları toplantısına davet edildiÄŸini, Türkiye Cumhuriyeti DışiÅŸleri’nin bu daveti bir fırsat olarak deÄŸerlendirdiÄŸini unutmamakta yarar var. Bu toplantı vesilesi ile hiç kimsenin Türkiye’nin tekrar AB üyeliÄŸi rayına gireceÄŸine inancı olmadığının da altını çizelim. Ancak iki ana baÅŸlıkta bir ilerlemenin karşılıklı çıkarlar baÄŸlamında olup olmayacağı kayıtlara düÅŸtü. Vize sorunu konusundaki bir ilerlemenin belki kademeli iyileÅŸtirme niteliÄŸinde olabileceÄŸi, öte yandan uzun süredir tartışma konusu olan gümrük birliÄŸinin güncellenmesi konusunda bazı somut adımlar atılabileceÄŸi bu toplantı vesilesiyle düÅŸünülmeye baÅŸlandı.

Peki gümrük birliÄŸinin bırakın güncellenmiÅŸ halini, mevcut halini hatırlayan kaldı mı?

EÄŸer karşılıklı siyasi irade bu yönde tecelli ederse, güncellenmiÅŸ hali yapılacak oldukça zahmetli teknik bir çalışmanın konusu olacaktır. Güncellemeyi bir tarafa bırakıp, mevcut durumu tanımlamaya çalışalım.

Türkiye ile AT (AB deÄŸil) arasındaki gümrük birliÄŸi sanayi ürünlerinin ve sanayi katma deÄŸeri oranında iÅŸlenmiÅŸ tarım ürünlerinin Türkiye ile AT arasında serbest dolaşımını, üçüncü ülkelere karşı da ortak gümrük tariflerinin ve bir adım ilerisinde ortak koruma önlemlerinin uygulanmasını öngören bir düzenlemedir. Sözkonusu gümrük birliÄŸi ile üçüncü ülkeler aleyhine bir ticaret alanı oluÅŸturulması, 1995’e kadar GATT’a (Gümrük ve tarifeler üzerine Genel AnlaÅŸma), 1995 yılından itibaren GATT’ın kurumsallaÅŸmış yapısı olan Dünya Ticaret Örgütüne istisnai kural olarak konsolide edilmiÅŸ bir yükümlülüktür. DiÄŸer ifadesi ile ben gümrük birliÄŸinden sıkıldım, ayrılıyorum demenin ÅŸu anda hesaplanması neredeyse imkansız ciddi maliyetleri vardır.  

Peki BRICS’e üye olmakla gümrük birliÄŸinin ne ilgisi var?

Brezilya, Rusya, Hindistan ve Çin özelinde konuya yaklaÅŸtığımızda, özellikle Rusya’ya karşı uygulanan ambargolar, Çin baÅŸta olmak üzere diÄŸer BRICS ülkelerine karşı uygulanmakta olan ticari korunma önlemleri (anti damping, anti sübvansiyon, vs.), bir gümrük birliÄŸi yükümlülüÄŸü olarak Türkiye’nin de uygulaması gereken önlemler niteliÄŸindedir.

HoÅŸ çeÅŸitli vesilelerle, Türkiye’nin AB’den kaynaklanan nedenlerle AB’nin ortak ticaret politikasına tam olarak uyum saÄŸlayamadığı, dolayısı ile koruma önlemlerinden de çeÅŸitli bahanelerle kaçınabileceÄŸi öne sürülebilir. Ancak bu durum herhalde ticaret savaÅŸlarının giderek yoÄŸunlaÅŸması kaçınılmaz hale gelecek önümüzdeki dönemde AB tarafından çok da kabul görmeyecektir.

Çok basit örnek verelim, Çin’den BRICS vasıtasıyla sıfır gümrükle (AB’nin uyguladığı Ortak Gümrük Tarifesinden muaf) + olası anti damping ya da anti sübvansiyon vergisi uygulanmadan Türkiye’ye ithal edilen ve dolayısı ile millileÅŸen bir ürünün, Türkiye-AB gümrük birliÄŸi dolayısı ile AB’de serbest dolaşımda olacağı sizce kabul edilebilir bir durum mu?

Bu arada Çinli yatırımcıların Türkiye’ye yatırım yapma iÅŸtahlarının arkasında Türk menÅŸei kazanıp, Türkiye-AB gümrük birliÄŸi kurallarından yararlanmak isteÄŸi yok mu? Ben Türkiye’ye yatırım yapmış Çinli yatırımcı olsam, Türkiye’yi BRICS’de görmek istemezdim. Çünkü BRICS’e katılacak olan Türkiye bu koÅŸullar altında AB’nin gümrük birliÄŸinin çok büyük bir olasılıkla  dışında kalacağından Türkiye’ye yatırım yapmanın pek bir anlamı kalmaz. Siz Çin olsanız Türkiye’yi BRICS’de ister miydiniz?

Allah’tan ÅŸu sıralarda Rus yetkililer, Türkiye’nin BRICS’e katılmasının sanıldığı kadar kolay olmadığının altını çiziyorlar. Türk uzmanlara kulakları tıkalı olan yetkililerimiz, iÅŸin içine Rus uzmanlar katılınca dinlemekten kaçınmıyorlar.