“Ulaştırma Bakanlığı’nın sistemi ile gümrük sisteminin entegrasyonunda, hem bilgi tekrarı önlendi hem de araçların kontrollü bir şekilde gümrük sahasını terk etmeleri sağlandı.  Ulaştırma Bakanlığı’nın “Araç Geçiş Belgelerinin” kontrolüne ilişkin projesinde ayrı bilgisayarda araç bilgileri giriliyordu, aynı bilgiler ayrıca Gümrük İdaresinde de giriliyordu. Ve taşıtlar bu süre içinde de beklemek zorunda kalıyorlardı. Şu an da Kara Ulaştırma Genel Müdürlüğü tarafından yürütülen araçların geçiş belgeleriyle ilgili  elektronik uygulama e-gümrük projesi ile entegre edildi.”

Sınır kapılarında modernizasyon çalışmalarına başlandı. Siz sınır kapılarındaki modernizasyonun hangi boyutuyla ilgileniyorsunuz? Orda yaptığınız çalışmalar şu an hangi aşamada devam ediyor?

Sınır kapılarındaki modernizasyonda,   bilişim alt yapılarının iyileştirilerek sınır kapılarındaki işlemlerin kolaylaştırılmasıyla ilgili projelerimiz var. Aslında bilişim sistemlerinin iyileştirilmesi Müsteşarlığımızda iki ana misyon çerçevesinde yapılmaktadır. Bunlardan ilki ticaretin kolaylaştırılması, diğeri ise yasadışı ticaretin engellenmesi.  Bizim sınır kapılarında yaptığımız işlemler, hem ticareti kolaylaştırmaya yönelik,  hem de yasadışı ticaretin de engellenmesine yönelik olarak bilişim alt yapısının iyileştirilmesidir.   Burada özellikle ticaretin kolaylaştırılmasına yönelik olarak sınır kapılarımızda yaptığımız işlemlerden  bahsetmek istiyorum.

Kara sınır kapılarında araç giriş ve çıkışlarının daha hızlı ve güvenli olması amacıyla uyguladığımız proje Kara Kapıları Araç ve İhbar Takip Sistemidir. Bu çerçevede araç giriş çıkışlarında araçları bilgisayar sistemlerine kaydediyoruz.  Bu araçların, plaka okuma sistemi vasıtasıyla ihbarlı olup olmadıkları kontrol ediliyor. Ve araçların gümrük işlemlerini en kısa sürede tamamlayarak gümrük sahasını terk etmeleri sağlanıyor. Buradaki amaç da, araçları sınır kapılarında en az süreyle bekletmek ve güvenli bir şekilde de ülkeye giriş ve çıkışlarını sağlamak.  Bu kapsamda yaptığımız çalışmaların bir bölümünde kurumlar arası veri değişimini ön plana aldık ve örnek bir e-devlet uygulaması başlattık.    Daha önceden sınır kapılarında birçok farklı kurum birbirinden farklı bilgisayar sistemlerini kullanıyordu ve bu bilgisayar sistemleri arasında da hiçbir entegrasyon yoktu.   Başbakanlığın 2006/11 sayılı genelgesiyle başlattığımız bir çalışma var. Bu çalışma kapsamında Ulaştırma Bakanlığı, Emniyet ve Gümrük İdaresi’nin bilgisayar sistemleri veri alışverişi yapar hale getirildi, yani aralarında entegrasyon sağlandı. 

Ulaştırma Bakanlığı’nın sistemi ile gümrük sisteminin entegrasyonunda, hem bilgi tekrarı önlendi hem de araçların kontrollü bir şekilde gümrük sahasını terk etmeleri sağlandı.  Ulaştırma Bakanlığı’nın “Araç Geçiş Belgelerinin” kontrolüne ilişkin projesinde ayrı bilgisayarda araç bilgileri giriliyordu, aynı bilgiler ayrıca Gümrük İdaresinde de giriliyordu. Ve taşıtlar bu süre içinde de beklemek zorunda kalıyorlardı. Şu an da Kara Ulaştırma Genel Müdürlüğü tarafından yürütülen araçların geçiş belgeleriyle ilgili  elektronik uygulama e-gümrük projesi ile entegre edildi. Araç kapıdan girdiği zaman plaka sisteminden araç kaydediliyor ve Ulaştırma Bakanlığı’nın sistemine online olarak  erişiliyor. Ulaştırma Bakanlığının sisteminden aracın geçişine izin verilip verilmediği onayı alındıktan sonra aracın girişine veya çıkışına izin veriliyor. Bu uygulama sistemi çok hızlandırdığı için araç giriş-çıkışlarını da hızlandırdı. İşlemleri hızlandırmasının ötesinde geçişleri de daha kontrollü hale getirdi.

Diğer  taraftan da Emniyet Genel Müdürlüğü’nün yürüttüğü “Polnet” projesiyle bizim sınır kapılarında yürüttüğümüz e-gümrük projesi  entegre olarak çalışıyor. Yani özellikle aracın sürücüsüyle ilgili bilgileri ayrıca sisteme girmiyoruz. Bunları Polnet sisteminden alıyoruz.  Ve böylelikle sınır kapılarında çalışan üç tane büyük otomasyon sistemi  -Kara ulaştırması, Gümrük İdaresi, Emniyet-  arasında entegrasyon sağlanınca araç giriş-çıkışları da hızlanmış oldu.  Bu entegrasyonun dışında bizim özellikle güvenliğe yönelik, yasadışı eşya ve araç trafiğini engellemeye yönelik yaptığımız çalışmalardan bir tanesi de x-ray  cihazlarının kurulması. X-ray cihazlarına giden araçlarda tabi sınır kapılarında yine otomasyon sistemi kullanılarak riskli araçlar tespit ediliyor. Riskli olanlar x-ray cihazına gönderiliyor. Araçlar cihazlarda tarandıktan ve gümrük işlemleri tamamlandıktan sonra araçların çıkışına izin veriliyor. Dolayısıyla gümrük sahası içerisinde çalışan tüm sistemler entegre halde çalışıyor. Birinin işlemi bitmeden ötekinin işlemi başlayamıyor.  Böylece hem geçişler hızlandırılmış oluyor hem de kontrolü ve güvenliği sağlamış oluyoruz.

Bunun yanında “GÜMSİS” projesi kapsamında yine kara sınır kapılarında plaka okuma sistemleri, kamera kapalı devre televizyon sistemleri kuruluyor. Kameralarla Ankara merkezden izlenebiliyor. Alt yapıda da iyileştirme bizim 2000 yılından başlayan süreç içerisinde aşamalı olarak gümrük idaresi modernizasyonu kapsamında kurduğumuz bilgisayar sistemlerine bu yap-işlet-devret kapsamında gümrük sahaları yeniden inşa edilince onlarda yenilenmiş oluyor. Daha modern cihazlarla da onları kurmuş ve yenilemiş oluyoruz. Bunun yanında  sınır kapılarında yine otomasyon sisteminde yaptığımız yeniliklerle ihracatçılara büyük kolaylıklar sağlanmış oldu. İhracat TIR’ları sınır kapılarından çıkış yapar yapmaz bilgisayar sistemlerine direk bilgileri gidiyor. Bu bilgiler de gelir idaresi başkanlığının vedop projesine aktarılıyor. Böylece ihracatçımızın vergi iadelerini de daha hızlı bir şekilde almasını sağlıyoruz. Bu şekilde de ihracatçıya da bir kolaylık sağlıyoruz. Hem kara sınır kapısındaki geçişi hızlandırarak hem de ihracat malının kara sınır kapısından çıktığını online olarak sistemimize aktarmış oluyoruz.

“Aracın hangi perona gideceğine bilgisayar karar veriyor. Ve o peronda bütün işlemlerini o hat üzerinden gerçekleştiriyor.  Fiziki mekanlar yenilerek araç giriş-çıkış hızının artırılması ve güvenliğin sağlanması temel hedef olarak düşünüldü.”

Sınır kapılarında modernizasyon çalışmaları yapılırken temel hedef ne idi? Güvenlik mi? İhracatta artış mı?

 Modernizasyon kapsamında hedeflenenlerden bir kısmı özellikle fiziki mekanların iyileştirilmesi ve de bilişim altyapısının iyileştirilmesi idi. Bununla da araçların gümrük işlemlerinin hızlı bir şekilde gerçekleşmesi ile daha hızlı ve güvenli araç giriş-çıkışı sağlamaktır.  Modernizasyon yapılmadan önce çeşitli birimlerde gümrük işlemleri ayrı ayrı yapılıyordu ve araçlar her bir birime ayrı ayrı gitmek zorunda kalıyordu.  Şu an da bir hat üzerinde tüm işlemler rahat yapılabiliyor. Ve peron mantığı oluşturuldu. Peron atamaları da bilgisayar tarafından yapılıyor. Aracın hangi perona gideceğine bilgisayar karar veriyor. Ve o peronda bütün işlemlerini o hat üzerinden gerçekleştiriyor.  Fiziki mekanlar yenilerek araç giriş-çıkış hızının artırılması ve güvenliğin sağlanması temel hedef olarak düşünüldü.

“ Şu an da 119 gümrük idaresi otomasyona geçmiş durumda. Bazı sınır kapılarımızda sistemin yenilenmesi gerekiyordu bu süreçle yap-işlet-devret süreci örtüşünce de bu modernizasyon çalışmaları da hız kazanmış oldu.”

Tüm sınır kapılarında otomasyon çalışmaları tamamlandı mı?

Otomasyon bölümü kara sınır kapılarındaki tüm gümrük idarelerinde var. Bu süreç 2000 yılından başlayıp günümüze kadar gelen zaman diliminde gerçekleştirildi.  Şu an da 119 gümrük idaresi otomasyona geçmiş durumda. Bazı sınır kapılarımızda sistemin yenilenmesi gerekiyordu bu süreçle yap-işlet-devret süreci örtüşünce de bu modernizasyon çalışmaları da hız kazanmış oldu.

Sınır kapılarındaki bu otomasyon çalışmalarının maliyeti konusunda bizi bilgilendirir misiniz?

119 gümrük idaresinin otomasyonu için toplam olarak 35 milyon dolarlık bir dünya bankası kredisi kullanılmıştı. Onun üzerine de milli bütçeden yapılan son ilavelerle 50 milyon dolarlık bir yatırım yapıldı.  Sınır kapılarının bilişim altyapısı da  bu maliyet içinde yer almaktadır.

Bu yapılan modernizasyon çalışmalarının sınırın iki tarafında yer alan ülkeler arasındaki ilişkilere katkısı ne yönde oldu?

Aslında bazı ülkelerle veri alış verişi yönünde çalışmalarımız da var. Biz bu tarafta belli araçları kaydediyoruz. Onların riskli olup olmadıklarını belirliyoruz. Karşı tarafta bu bilgileri tekrar bilgisayar sistemine girmeden bizim sistemimizden alarak güvenliği için kullanıyor.   Dünya gümrük örgütünün de zaten bu konuyla ilgili yayınladığı tavsiye kararı da var.